Câu chuyện đạo đức nghề nghiệp và chứng khoán
Để nâng chất hệ thống quản trị rủi ro trong công ty chứng khoán (CTCK), một trong những vấn đề quan trọng cần phải củng cố chính là đạo đức nghề nghiệp. Tuy nhiên, đây lại là vấn đề hóc búa nhất, gai góc nhất và đã được bàn đến từ rất lâu nhưng chưa có một giải pháp triệt để.Hiện nay, lĩnh vực chứng khoán không có một hiệp hội nào đủ mạnh để tạo nên những tiêu chuẩn, quy ước về đạo đức buộc những người trong ngành phải tham gia và tuân thủ. Vài năm gần đây, các cơ quan quản lý tiến đến việc siết nhân viên các CTCK phải bảo đảm được chứng chỉ hành nghề của mình. Đây là một động thái hợp lý nhằm củng cố trình độ, nhận thức của những người trong ngành.
CTCK khuyến nghị nhà đầu tư mua - bán, miễn sao bảo đảm giá trị giao dịch để có nguồn thu, còn lại chuyện thua lỗ của khách hàng thì không quan tâm. Hay như những nghi vấn, mỗi khi thị trường chứng khoán tăng điểm và tăng gần đến đỉnh, thì các CTCK lại gia tăng cho vay, khuyến nghị nhà đầu tư mua vào để bộ phận tự doanh của mình bán ra. Đây là những trường hợp phổ biến trong hoạt động của một số CTCK và nhìn vào đây có thể dễ dàng đặt câu hỏi: Đạo đức nghề nghiệp ở chỗ nào?
Đạo đức và lợi nhuận?
Thành thật mà nói, đạo đức nghề nghiệp trong ngành chứng khoán là một điều gì đó rất xa vời và bị yếu tố lợi nhuận che khuất. Thị trường càng khó khăn, mục tiêu sinh tồn, tìm kiếm lợi nhuận lại càng lớn, càng có "cớ" để khiến cho đạo đức bị đặt xuống hàng thứ yếu.
Năm 2008, khi thị trường chứng khoán điều chỉnh giảm mạnh, bắt đầu xuất hiện những vụ lùm xùm. Những chuyện nhân viên môi giới ôm tiền của nhà đầu tư bỏ trốn, từ chỗ lạ lẫm giờ trở nên quen thuộc và việc phòng ngừa nếu có cũng chỉ ở một chừng mực nào đó, theo kiểu tự vệ, tự giác của nhà đầu tư và CTCK.
Có thể nói, không ít lãnh đạo các CTCK là gương xấu về đạo đức nghề nghiệp, qua đó tác động đến nhân viên của mình. Thử điểm lại những vụ bắt giữ những người làm trong ngành chứng khoán trong những năm qua, có thể thấy số lượng "sếp" bị bắt lớn hơn nhiều so với "lính", một thực tế không thể không suy nghĩ.
Lãnh đạo một số CTCK, bề ngoài nói toàn những chuyện tốt đẹp, nhưng bên trong lại hành xử khác, thử hỏi làm sao nhân viên tôn trọng. Và khi giám đốc, trưởng phòng tư lợi cho mình, không có lý gì nhân viên không bắt chước theo, điều này dẫn đến sự xuống cấp mang tính hệ thống. Ngược lại, nếu "sếp" không làm bậy, thì không dễ gì nhân viên có thể bắt chước được.
Điều đáng nói hơn là khi CTCK hành xử với nhà đầu tư một cách thiếu đạo đức, thì hoàn toàn có thể gặp những đòn "hồi mã thương". Đã có những vụ kiện giữa nhà đầu tư với CTCK, theo đó dân chứng khoán biết rằng do sơ suất của mình nên đã bị khách hàng "bẫy", nhưng cũng không có lý để khẳng định mình đúng. Nếu tôn trọng nhau và có một chuẩn mực hành xử giữa CTCK và khách hàng thì điều này sẽ được giảm thiểu.
Cần bộ chuẩn đạo đức
Nói thêm về các tiêu chuẩn đạo đức chứng khoán, cho đến bây giờ, vẫn không có một bộ tiêu chuẩn gì rõ rệt. Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico, cho biết: Tại một số quốc gia, ngoài luật định, những tiêu chuẩn đạo đức của hiệp hội các ngành nghề cũng góp phần quan trọng để giám sát và xử lý những tiêu cực. Nhiều vấn đề dù chưa phạm luật, nhưng nếu vi phạm quy tắc nghề nghiệp của các hiệp hội mà anh tham gia, thì anh hoàn toàn có thể bị khai trừ khỏi lĩnh vực đó.
Chẳng hạn chứng chỉ phân tích tài chính CFA, là một chứng chỉ cao cấp mà dân chứng khoán, tài chính đều mong muốn đạt được. Để đạt được CFA cần phải trải qua thời gian hoc cfa và phải thi qua 3 cấp độ vô cùng khó khăn, đến khi được công nhận, những người có CFA phải giữ vững về danh tiếng của mình. Nếu xuất hiện những lùm xùm, liên quan đến đạo đức nghề nghiệp, thì những người đã có CFA có thể bị tước chứng chỉ.
Những người đã qua khóa đào tạo cfa và lấy được chứng chỉ cần phải giữ vững về danh tiếng của mình. Nhưng cũng cần lưu ý rằng việc có chứng chỉ hành nghề là chưa đủ để bảo đảm những người làm trong lĩnh vực chứng khoán tuân thủ hoặc hướng đến đạo đức nghề nghiệp. Thực ra, trong quá trình học để lấy chứng chỉ hành nghề, vấn đề đạo đức nghề nghiệp dù được nhắc đến nhưng cũng chưa đậm nét. Vấn đề là nhiều khi những người giảng dạy có muốn nói thêm cũng không dễ vì chưa có một chuẩn mực nào.